Η SpaceX ανακοίνωσε ότι η πρώτη εκτόξευση αποστολής ανθρώπων με στόχο τον αποικισμό του Άρη θα πραγματοποιηθεί σε μόλις 10 χρόνια από σήμερα, ενώ το σχέδιο της NASA για αποστολή με ανθρώπους στον Άρη μέσα στη δεκαετία του 2030 είναι καλά γνωστό εδώ και χρόνια.
Πρέπει να το παραδεχτούμε. Ζούμε την αυγή της εποχής που η ανθρωπότητα θα επιχειρήσει να αποκτήσει νέα "σπίτια", πέραν της Γης. Και είναι συναρπαστικό. Αλλά είμαστε πράγματι τόσο κοντά στον αποικισμό άλλων πλανητών όσο πιστεύουν τα πιο φιλόδοξα μυαλά αυτού του πλανήτη;
Περισσότεροι από 200 χιλιάδες άνθρωποι θα έφτιαχναν το σπίτι τους σε έναν άλλο πλανήτη. Περίπου τόσοι υπέβαλαν αίτηση, με την ελπίδα να επιλεχθούν για να συμμετάσχουν σε ένα ταξίδι χωρίς επιστροφή στον Άρη, σύμφωνα με οργανισμό που σχεδιάζει επανδρωμένες αποστολές στον κόκκινο πλανήτη. Με αφορμή πρόσφατη μελέτη, που ισχυρίζεται ότι, ακόμα και αν φτάσουν στον Άρη, οι επίδοξοι άποικοι είναι καταδικασμένοι να πεθάνουν, εξερευνούμε τις λεπτομέρειες γύρω από το εγχείρημα.
"Το μέγεθος της ανταπόκρισης του κόσμου κάτι λέει για την κοινωνία μας σήμερα", λέει η περιγραφή ενός επίσημου βίντεο του πρότζεκτ Mars One. Και είναι αλήθεια, αφού το Mars One θέλει να… αποικίσει τον Άρη, ξεκινώντας από το 2024 και οι ενδιαφερόμενοι έχουν ξεπεράσει τις 200 χιλιάδες. Άτομα που αδιαφορούν για το γεγονός ότι, αν η φιλόδοξη αποστολή πραγματοποιηθεί, δεν θα ξαναδούν τη Γη.
Βέβαια, υπάρχουν ερωτήματα, γύρω από το εγχείρημα, που πρέπει να απαντηθούν. Θα βρεθούν αρκετά χρήματα; Είναι εφικτή η επιβίωση στον κόκκινο πλανήτη; Αλλά οι αμφιβολίες δεν σταμάτησαν τους επίδοξους αποίκους από τη δήλωση συμμετοχής.
Διάρκεια
Το ταξίδι στον Άρη προγραμματίζεται για το 2030. Οι εκτιμήσεις για τη διάρκεια του ταξιδιού στον Άρη διαφέρουν, αναλόγως της αποστολής που έχει σχεδιαστεί, γενικά για μία αποστολή στον Άρη με επιστροφή στη Γη, απαιτεί ταξίδι περίπου 2 - 3 ετών. Με τα σημερινά δεδομένα, η διάρκειά του ταξιδιού Γης - Άρη θα είναι έξι με οκτώ μήνες, ενώ οι αστροναύτες θα πρέπει να παραμείνουν στον Κόκκινο Πλανήτη περίπου ενάμιση χρόνο περιμένοντας να βρεθούν ξανά σε ευνοϊκές θέσεις Γη και Άρης και να μπορέσουν να πραγματοποιήσουν το ταξίδι της επιστροφής.
Το πλήρωμα
Το μακρινότερο ταξίδι στην ιστορία του διαστήματος απαιτεί πολλά, τόσο από τις γνώσεις των αστροναυτών όσο και από τις ψυχικές και σωματικές τους ικανότητες. Γι' αυτό η επιτροπή επιλογής θα είναι άκρως σχολαστική στην επιλογή του πληρώματος για τον Άρη. Αυτοί θα μελετήσουν πώς λειτουργεί ο κάθε αστροναύτης σε συνθήκες ψυχολογικής πίεσης, αλλά και πώς εκτιμούν ότι η ομάδα θα λειτουργήσει συλλογικά.
Το πλήρωμα θα αποτελείται, πιθανότατα, από 6-8 άτομα, με ένα κυβερνήτη και ένα πιλότο, δύο μηχανικούς, δύο επιστήμονες - ερευνητές και ένα γιατρό. Ίσως να μη χρειάζεται ένας πιλότος με παραδοσιακή εκπαίδευση αστροναύτη, μια που η προσεδάφιση στον Άρη θα είναι εντελώς αυτοματοποιημένη και θα ελέγχεται από ηλεκτρονικούς υπολογιστές.
Ο/Η κυβερνήτης, κατά πάσα πιθανότητα θα έχει στρατιωτική προϋπηρεσία και θα ευθύνεται για την ασφάλεια, την πλοήγηση, το πλήρωμα και για τον προγραμματισμό των καθηκόντων. Οι δύο μηχανικοί θα είναι ειδικοί στα ηλεκτρονικά και θα έχουν το ρόλο «του μάστορα για τα πάντα» με τα μέσα που θα διαθέτουν. Οι επιστήμονες θα είναι γεωλόγοι, βιολόγοι ή βιοχημικοί. Το καθένα από τα μέλη του πληρώματος θα είναι σε θέση να αντικαθιστά το άλλο, οπότε ο κυβερνήτης, για παράδειγμα, μπορεί να είναι και γιατρός και ένας μηχανικός μπορεί να έχει και καθήκοντα γεωλόγου, για την περίπτωση που συμβεί κάτι σε κάποιο μέλος του πληρώματος.
Το ταξίδι μέχρι τον Άρη
Η καθημερινότητα: Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού στον Άρη τα περισσότερα καθήκοντα τα αναλαμβάνουν οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές. Αν όλα πάνε καλά, το ταξίδι θα γίνει χωρίς απρόοπτα. Γι' αυτό, ο χειρότερος εχθρός της αποστολής θα είναι η ανία. Όσο θα περνούν οι μέρες, θα υπάρχει μια συγκεκριμένη ρουτίνα. Τρεις ασχολίες θα είναι οι κυριότερες: η σωματική άσκηση, η εκτέλεση των καθημερινών καθηκόντων και τα γεύματα.
Κλεισμένοι σ' ένα δωμάτιο μικρότερο από καθιστικό επί 9 μήνες, μαζί με τους ίδιους ανθρώπους και σχεδόν χωρίς καμία επαφή με την οικογένεια τους. Η ιδιωτική ζωή των αστροναυτών θα περιορίζεται στην καμπίνα ύπνου, μεγέθους γκαρνταρόμπας, και θα φορούν τα ίδια ιδρωμένα ρούχα για πολλές εβδομάδες. Η καθημερινότητα θα είναι ανυπόφορα μονότονη, κι αν παρουσιαστεί κάτι αναπάντεχο, ενδέχεται να είναι και επικίνδυνο για τη ζωή τους. Αυτές είναι οι σκληρές προϋποθέσεις για τους πρώτους ταξιδιώτες στον Άρη, παρ' όλα αυτά όμως οι εθελοντές δεν είναι λίγοι.
Ο ύπνος: Στο διάστημα δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στη μέρα και τη νύχτα, αλλά για το πλήρωμα είναι σημαντικό να έχει την αίσθηση του 24ώρου. Αυτό μπορεί να το κάνει, για παράδειγμα, χαμηλώνοντας τον φωτισμό όταν θα πρέπει να "είναι νύχτα" στο σκάφος. Το να ξεκουράζεται το πλήρωμα είναι αποφασιστικής σημασίας. Σε προηγούμενα ταξίδια, οι αστροναύτες δούλευαν πολλές φορές μέχρι αργά το βράδυ κι έτσι την επομένη ήταν κατάκοποι. Σε κατάσταση έλλειψης βαρύτητας μπορεί κανείς εύκολα να κοιμηθεί ακόμα και στην πιο παράξενη στάση, και πολλές φορές οι αστροναύτες κοιμήθηκαν ενώ έκαναν κάποια εργασία. Κάτι τέτοιο μπορεί, φυσικά, να προκαλέσει επικίνδυνες καταστάσεις.
Επικοινωνία: Το πλήρωμα θα αντιληφθεί γρήγορα την ολοένα και μεγαλύτερη απόσταση από τη Γη. Για παράδειγμα, θα αρχίσουν να δυσκολεύονται να επικοινωνήσουν κανονικά με τη Γη λόγω της καθυστέρησης στη λήψη ραδιοσημάτων. Μετά από 1 -2 μήνες ταξίδι θα χρειάζονται αρκετά λεπτά από τη στιγμή που θα στείλουν ένα μήνυμα στη Γη και μέχρι να πάρουν μια απάντηση. Στην πράξη, αυτό λίγο-πολύ θα καταστήσει αδύνατο να συζητήσει κανείς με κάποιον στη Γη. Οι αστροναύτες θα αισθανθούν επίσης τη μεγάλη απόσταση όταν θα βλέπουν μονό τον έναστρο ουρανό, γιατί θα τους φαίνεται πως το διαστημόπλοιο δεν κινείται. Οι αλλαγές που συμβαίνουν στον ουρανό, καθώς το διαστημόπλοιο θα βρίσκεται στα μέσα της διαδρομής του γύρω από τον Ήλιο, θα είναι κατά βάση ανεπαίσθητες. Η Γη και ο Άρης κινούνται πολύ αργά σε σχέση με τα άστρα και σε όλο το ταξίδι, ο Άρης θα φαίνεται απλώς σαν ένα μικρό κόκκινο αστέρι. Ένα, μοναδικό συμβάν θα σπάσει τη μονοτονία: όταν η Γη και η Σελήνη περάσουν μπροστά από τον ηλιακό δίσκο σαν δυο μικρές κουκκίδες, και αυτό ίσως να κάνει το πλήρωμα να συνειδητοποιήσει μια και καλή πόσο μακριά από το σπίτι του βρίσκεται.
Πλησιάζοντας τον Άρη: Τις τελευταίες μέρες πριν από την προσεδάφιση στον Άρη, θα επικρατεί πυρετός προετοιμασιών στο διαστημόπλοιο. Ο κυβερνήτης και ο πιλότος θα εξασκούνται στην προσεδάφιση, γιατί ή είσοδος στην ατμόσφαιρα του Άρη πρέπει να γίνει ακριβώς στη σωστή γωνία. Το πλήρωμα θα μπορεί να ελέγξει τους υπολογισμούς του σταθμού ελέγχου της Γης υπολογίζοντας τη θέση των άστρων. Η γυμναστική θα γίνει ακόμα πιο εντατική επειδή οι αστροναύτες θα πρέπει να είναι σε φόρμα όταν βρεθούν ξανά σε έναν κόσμο βαρύτητας, έστω κι αν αυτή είναι μόνο το 1/3 της βαρύτητας της Γης. Τέλος, όλοι θα πρέπει να προσδεθούν για την επικείμενη είσοδο στην ατμόσφαιρα του πλανήτη. Η βαρυτική έλξη θα φτάσει τα 2g και έτσι όλοι τους θα πιεστούν για τα καλά πάνω στις θέσεις τους.
Ο μαύρος ουρανός του διαστήματος θα αντικατασταθεί από το έντονα κοκκινωπό πλάσμα της ατμόσφαιρας και σύντομα θα είναι ορατό το κόκκινο ερημικό τοπίο
Προβλήματα και κίνδυνοι
Η απογείωση και η προσεδάφιση είναι δυο επικίνδυνα στάδια μιας διαστημικής αποστολής, κάτι που είδαμε με τις δυο καταστροφικές εκρήξεις του Διαστημικού Λεωφορείου.
Σοβαροί κίνδυνοι μπορεί να προκύψουν στο ταξίδι από Ηλιακές εκρήξεις, σμήνη μετεωριτών, διακοπή ρεύματος, βλάβη στους κινητήρες, βλάβη στους Η/Υ και προβλήματα στους αστροναύτες από ατροφία μυών, ανία, αϋπνία, μοναξιά, απομόνωση, το αέναο σκοτάδι, το κρύο, τον εγκλεισμό και την ανεπαρκή υγιεινή.
Κοσμική ακτινοβολία: Η ραδιενέργεια είναι ένας πολύ μεγάλος κίνδυνος για εμφάνιση καρκίνου (έως και 20%), για όποιον ταξιδεύει για μεγάλο χρονικό διάστημα και εκτίθεται στις κοσμικές ακτίνες, για την οποία δεν έχουμε επαρκή προστασία για τόσο μακρινό ταξίδι. Αυτή πάλι δεν είναι τίποτα σε σχέση με τον κίνδυνο που θα υπάρξει εάν συμβεί μια ηλιακή έκρηξη. Μια τέτοια θα εκθέσει το πλήρωμα σε έναν βομβαρδισμό από βλαβερή ακτινοβολία, οπότε το σκάφος θα πρέπει να διαθέτει και ένα καταφύγιο προστασίας.
Υπάρχουν και σκέψεις αρχικά για την αποστολή μαϊμούδων αντί για ανθρώπους. Αν και το πιθηκοειδές θα βρίσκεται υπό την προστασία και φροντίδα ενός ρομπότ κατά τη διάρκεια της αποστολής, η απόφαση αναμένεται να προκαλέσει την έντονη αντίδραση των φιλοζωικών οργανώσεων. Το Ινστιτούτο Mikvabia που σχεδιάζει την αποστολή, δήλωσε πως ένα ρομπότ θα συντροφεύει την πρώτη μαϊμού στον Άρη, ώστε να την ταΐζει, να την καθαρίζει και να την φροντίζει.
Απώλεια οστεϊκής μάζας: Λόγω απώλειας οστεϊκής μάζας που προκαλείται από την έλλειψης βαρύτητας υπάρχει κίνδυνος για κατάγματα σε χέρια και πόδια, κάτι ανάλογο με την οστεοπόρωση. Οι αστροναύτες μπορούν να περιορίσουν ένα μέρος των αρνητικών συνεπειών που επιφέρει η έλλειψη βαρύτητας, κάνοντας γυμναστική για τουλάχιστον 2 ώρες ημέρα. Ωστόσο, η γυμναστική μπορεί αποβεί αρκετά υγρή γιατί όταν θα ιδρώνουν, ο ίδρωτας θα παραμένει πάνω στο κορμί τους λόγω της έλλειψης βαρύτητας. Στον ρωσικό διαστημικό σταθμό Mir οι αστροναύτες άλλαζαν ρούχα κάθε δεύτερη εβδομάδα. Κάθε δύο μήνες πετούσαν τα ρούχα τους σε ένα άδειο σκάφος που χρησίμευε ως αποθηκευτικός χώρος. Όμως στο ταξίδι για τον Άρη η αλλαγή των ρούχων κάθε δεύτερη εβδομάδα, μάλλον θα είναι μια πολυτέλεια.
Τροφή: Το θέμα του φαγητού μπορεί να μην είναι το πρώτο στη λίστα με τις δυσκολίες της αποστολής, αλλά σίγουρα είναι από τα πιο σημαντικά. Το πλήρωμα πρέπει να έχει μαζί του περίπου 20.000 γεύματα, προσυσκευασμένα κι έτοιμα για άμεση κατανάλωση όταν ανοιχθούν ή έτοιμα με την προσθήκη νερού. Πρέπει, επίσης, να διατηρούνται για πέντε χρόνια ανέπαφα από τις ακραίες συνθήκες του διαστημικού ταξιδιού και στις θερμοκρασίες του Άρη, καθώς και στις «επιθέσεις» κάθε είδους μικροοργανισμών. Προς το παρόν, η ΝΑSΑ έχει αναπτύξει στρατηγικές προκειμένου να διατηρεί τα τρόφιμα βρώσιμα με ασφάλεια για δύο χρόνια.
Οι μαγειρεμένες τροφές ακτινοβολούνται ή θωρακίζονται από τους μικροοργανισμούς με τη χρήση της θερμότητας. Ακόμα, χρησιμοποιείται η αποξήρανση εν ψυχρώ για να αφαιρεθεί από τις τροφές το νερό που δίνει στα βακτήρια εύφορο έδαφος για να αναπτυχθούν. Στο διαστημικό λεωφορείο προστίθεται νερό σε αυτές τις τροφές. Στον Άρη, όμως, η έλλειψη νερού θα αποτελέσει πρόβλημα για τη συγκεκριμένη τακτική
Οι επιστήμονες έπρεπε να διαλέξουν μια σειρά από φυτά, τα οποία όχι μόνο θα ήταν ανθεκτικά σε αφιλόξενο περιβάλλον αλλά και που θα μπορούσαν να παράσχουν στον ανθρώπινο οργανισμό όλες τις απαραίτητες θρεπτικές πρώτες ύλες. Έτσι λοιπόν κατέληξαν σε εννέα τροφές: ρύζι, κρεμμύδι, ντομάτα, σόγια, πατάτα, μαρούλι, σπανάκι, σιτάρι και σπιρουλίνα που είναι ένα φυτό που μοιάζει με φύκι και με διατροφική αξία ιδιαίτερα υψηλή.
«Αν δεν λυθεί αυτό το ζήτημα, δε θα ξεκινήσουμε για τον Άρη», λέει η Μισέλ Περτσόνοκ, υπεύθυνη για την προηγμένη τεχνολογία τροφίμων της ΝΑSΑ. «Είναι ένα επιστημονικό πρόβλημα όπως όλα τα άλλα και θα βρούμε την άκρη».