Παιχνίδια που πηγαινοέρχονται ... ο περίφημος "πηγαινοερχάκιας"

Κατασκευάζουμε παιχνίδια με λαστιχάκια και περικόχλια … που πηγαινοέρχονται

Ίσως να έχετε δει κάπου αυτό το μυστήριο δοχείο από κουτί συσκευασίας γάλακτος, καφέ ή κονσέρβας, το οποίο ενώ το σπρώχνεις μπροστά, εκείνο, μ’ ένα «μαγικό» τρόπο επιστρέφει πίσω από μόνο του. Έπειτα, συνεχίζει να πηγαίνει πάλι μπροστά και ξανά πίσω, κάνοντας μερικές διαδρομές στο πάτωμα μέχρι να σταματήσει. Μοιάζει σαν να «θέλει» να γυρίσει πίσω ή σαν να «υπακούει» σε μια κρυφή εντολή και να επιστρέφει ξανά εκεί όπου ξεκίνησε ή να πηγαινοέρχεται για λίγο (βλ. παρακάτω φωτογραφίες). Είναι όμως τόσο «μαγικό και μυστηριώδες» αυτό το κουτί; Τι να συμβαίνει άραγε στο εσωτερικό του; Συμβαίνει κάτι «περίεργο» και «ανεξήγητο» ή μήπως θα μπορούσαμε να το διερευνήσουμε επιστημονικά και να ανακαλύψουμε το μυστήριό του;

Μήπως θα μπορούσαμε να φτιάξουμε δικά μας τέτοια κουτιά που να πηγαινοέρχονται; Τι είδους απλά υλικά θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε; Μήπως θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε διάφανα μπουκάλια ή πλαστικά βάζα ή κεσεδάκια γιαουρτιού για την κατασκευή μας; Μήπως τα διάφανα δοχεία αποκαλύπτουν ευκολότερα το «μυστήριο» στο εσωτερικό του παιχνιδιού αυτού; Νομίζετε ότι έχει κάποια σχέση με την ενέργεια αυτό το παιχνίδι;

Το παιχνίδι αυτό με το κυλινδρικό δοχείο που πηγαινοέρχεται έχει ιστορία πολλών χρόνων. Το μυστήριο της κίνησής του προκαλεί το ενδιαφέρον των παιδιών και η σύνδεσή του με την «ενέργεια» αποκτά ιδιαίτερη προσέγγιση. Τα παιδιά εξελίσσουν τα παιχνίδια τους στην προσπάθεια να τα κάνουν ενεργειακά πιο αποδοτικά, μπαίνοντας, σχεδόν αυθόρμητα, σε μια διαδικασία βελτίωσης των δικών τους παιχνιδιών.

Έπειτα από μια προσέγγιση διαμόρφωσης και βελτίωσης των παιχνιδιών, ώστε να γίνουν ενεργειακά πιο αποδοτικά και να πηγαίνουν ή/και να πηγαινοέρχονται πιο γρήγορα, πιο εύκολα και η κίνησή τους να διαρκεί περισσότερο χρόνο, τα παιδιά καλούνται να αντιμετωπίσουν ζητήματα και ερωτήματα με αυθεντικότητα, που εμπλέκουν έννοιες και ερμηνείες πάνω σε φαινόμενα και καταστάσεις. Με αυτή την προσέγγιση, φαίνεται να εμβαθύνουν στους συλλογισμούς τους, προσπαθώντας να ανταποκριθούν στις προκλήσεις των περιστάσεων που προκύπτουν δυναμικά, στην πορεία εξέλιξης των παιχνιδιών τους.

Δείτε στην παρακάτω εικόνα τη διαχρονική εξέλιξη του "πηγαινοερχάκια" … από το κουτιά του καφέ, στα μπουκάλια, στα βάζα, στα κεσεδάκια με καπάκια και στην πιο τελευταία ιδέα με τις διαφάνειες και τα καπάκια …

Κατασκευή "πηγαινοερχάκια" με ένα πλαστικό μπουκάλι … το "τρελολαστιχομπούκαλο"

Υλικά που χρειαζόμαστε

πλαστικό μπουκάλι με καπάκι 1 λίτρου με λεία κυλινδρική περιφέρεια (γάλακτος για παράδειγμα) ή πλαστικό μπουκάλι 0,75 ή 0,5 λ. (μπουκάλια νερού κυλινδρικά)
ένα «παξιμάδι» (περικόχλιο) μεγέθους και βάρους ανάλογο του μπουκαλιού από 12 ή 14 έως 22 ή/και 24 μέγεθος (μικρότερο παξιμάδι για μικρότερο μπουκάλι)
σπίρτα, οδοντογλυφίδες ή συνδετήρες
λαστιχάκια μεσαίου ή μεγαλύτερου μεγέθους, ανάλογα το μπουκάλι (ίσως χρειαστεί να δέσουμε 2 ή 3 λαστιχάκια μεταξύ τους αλλά και με το παξιμάδι)
ένα κομμάτι σχετικά λεπτό σύρμα λίγο μεγαλύτερο από το μήκος του μπουκαλιού
ψαλίδι, ή σουβλί ή τρυπάνι για να ανοίξουμε δύο τρύπες (με τη βοήθεια δασκάλου-ας ή γονέα ή μεγαλύτερου)
μαρκαδόρους ή μπογιές για διακόσμηση

Τι θα κάνουμε

Χρειάζεται να τρυπήσουμε τον πάτο του μπουκαλιού και το καπάκι. Αυτό μπορεί να γίνει με προσοχή με ένα μυτερό ψαλίδι ή με ένα σουβλί με λαβή για ασφάλεια ή να ζητήσουμε τη βοήθεια κάποιου μεγαλύτερου με ένα τρυπάνι (δάσκαλος-α, γονέας κ.ά.).
Οι τρύπες αρκεί να έχουν 2-3 χιλ. πλάτος, ώστε να περνά διπλό το λάστιχο που θα χρησιμοποιήσουμε. Στη συνέχεια περνάμε το λάστιχο μέσα από το παξιμάδι (περικόχλιο) και το δένουμε κόμπο, δύο φορές στη μέση.

Τραβάμε το λάστιχο καλά για να σφίξει πάνω στο περικόχλιο έτσι, ώστε να μη μετακινείται από αυτή του τη θέση. Φροντίζουμε το περικόχλιο να είναι δεμένο στη μέση του λαστίχου και γι’ αυτό, πριν το δέσουμε για δεύτερη φορά, το μετακινούμε και το ρυθμίζουμε κατάλληλα. Ίσως χρειαστεί να συνδυάσουμε 2-3 λάστιχα για να φτάσουμε το μήκος του μπουκαλιού και να τα περάσουμε από την τρύπα στο καπάκι και στον πάτο. Σ’ αυτή την περίπτωση, δένουμε με θηλιά ένα λάστιχο δεξιά και ένα αριστερά του αρχικού, με το οποίο δέσαμε το περικόχλιο και το περνάμε από τις τρύπες πώματος και του πάτου του μπουκαλιού (βλ. για παράδειγμα παρακάτω φωτογραφία)

Περνάμε πρώτα το λάστιχο στην τρύπα που έχουμε κάνει στο καπάκι. Ίσως χρειαστεί να χρησιμοποιήσουμε ένα λεπτό λυγισμένο σύρμα με ένα αυτοσχέδιο, κλειστό γάντζο από τη μία μεριά. Βάζουμε το λαστιχάκι μέσα στο γάντζο, το περνάμε από την τρύπα στο καπάκι και το ασφαλίζουμε με ένα κομμάτι σπίρτο, οδοντογλυφίδα, συνδετήρα κλπ. Στη συνέχεια, πιάνουμε πάλι με το γάντζο του σύρματος το λαστιχάκι από την άλλη μεριά του λαστίχου και το περνάμε από την τρύπα που έχουμε κάνει στον πάτο του μπουκαλιού και ασφαλίζουμε με τον ίδιο τρόπο (βλ. παρακάτω σχήμα).

Το μπουκάλι είναι τώρα έτοιμο. Αρκεί να του δώσουμε μια μικρή ώθηση, ένα μικρό σπρώξιμο πάνω στο πάτωμα ή πάνω στο τραπέζι και θα εκπλαγούμε με τον τρόπου που θα κινηθεί! Γυρίζει πίσω και πηγαινοέρχεται πολλές φορές. Είναι ο «πηγαινοερχάκιας»!
Άλλα ονόματα που έχουν δώσει κατά καιρούς τα παιδιά στο παιχνίδι αυτό είναι: "τρελομπούκαλο", το "μπουκάλι πέρα δώθε", το "μπουκάλι σούρτα φέρτα", "παξιμαδολαστιχομπούκαλο", "ενεργομπούκαλο" κ.ά.
Τι συμβαίνει όμως; Πώς μπορούμε να το εξηγήσουμε;

Ερωτήματα

Επηρεάζει την κίνηση του παιχνιδιού το μέγεθος του μπουκαλιού;
Ποια μπουκάλια είναι καλύτερα για την κατασκευή αυτού του παιχνιδιού;
Ποια λαστιχάκια δουλεύουν καλύτερα, τα χονδρά ή τα πιο λεπτά;
Ποιο είναι το κατάλληλο βάρος για το παιχνίδι και ποιο μέγεθος περικόχλιου θα χρησιμοποιήσουμε κάθε φορά;
Πάνω σε ποια επιφάνεια πηγαίνει καλύτερα το παιχνίδι και γιατί;
Τι (τέλος πάντων) γίνεται με την ενέργεια και τον «πηγαινοερχάκια»;

Παρακάτω ακολουθεί μια εναλλακτική κατασκευή «πηγαινοερχάκια» με ένα πλαστικό βάζο, διάφανο, του μισού λίτρου. Κατασκευάσαμε παιχνίδια με μεγαλύτερα και μικρότερα βάζα, στο σχολείο και στο σπίτι, προσαρμόζοντας πάντα τα λαστιχάκια, συνδυάζοντάς τα ή/και δένοντάς τα μεταξύ τους, με το βάρος του περικόχλιου ανάλογο με το μέγεθος της κατασκευής.

Κατασκευή "πηγαινοερχάκια" με ένα διάφανο πλαστικό βάζο & το καπάκι του

Υλικά που χρειαζόμαστε

ένα πλαστικό κυλινδρικό βάζο με καπάκι μισού λίτρου, διάφανο (μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και μεγαλύτερο πλαστικό βάζο, 1 λίτρου κλπ.)
ένα «παξιμάδι» (περικόχλιο) μεγέθους και βάρους ανάλογο του μεγέθους του βάζου, από 14 έως 22 μέγεθος (μικρότερο παξιμάδι για μικρότερο βάζο)
σπίρτα (ξυλάκια), οδοντογλυφίδες ή συνδετήρες
λαστιχάκια μεσαίου ή μεγαλύτερου μεγέθους, ανάλογα το βάζο (για μεγαλύτερα βάζα ίσως χρειαστεί να δέσουμε 2 ή 3 λαστιχάκια μεταξύ τους και να τα δέσουμε στο περικόχλιο)
ένα κομμάτι σχετικά λεπτό σύρμα λίγο μεγαλύτερο από το μήκος του βάζου
ψαλίδι, ή σουβλί ή τρυπάνι για να ανοίξουμε δύο τρύπες (με τη βοήθεια δασκάλου-ας ή γονέα ή κάποιου ενήλικα)
μαρκαδόρους ή μπογιές για διακόσμηση

Τι θα κάνουμε

Παίρνουμε ένα διάφανο πλαστικό βάζο με το καπάκι του ή ξαναχρησιμοποιούμε ένα πλαστικό βάζο από συσκευασία που βρίσουμε στο σπίτι. Με τη βοήθεια ενός ενήλικα (δάσκαλος-α, γονιός) ανοίγουμε μία τρύπα στον πάτο του βάζου και μία στο καπάκι του, με διάμετρο 3 mm περίπου, χρησιμοποιώντας με προσοχή ένα σουβλί ή ακόμα ένα ζεσταμένο καρφί. Παίρνουμε το κατάλληλο περικόχλιο για το βάζο που έχουμε, ας πούμε μεγέθους 14 για τη συγκεκριμένη κατασκευή και περνάμε από μέσα του το λαστιχάκι. Σ’ αυτό το παιχνίδι έχουμε χρησιμοποιήσει λαστιχάκι νούμερο 20, αν και δένοντας μεταξύ τους τα λαστιχάκια με μία θηλιά, μπορούμε εύκολα να προσαρμόσουμε το μήκος τους, ανάλογα με το μέγεθος του βάζου που χρησιμοποιούμε κάθε φορά. Δένουμε το λαστιχάκι κόμπο μία φορά, γύρω από το περικόχλιο και αν χρειαστεί το κουνάμε λίγο για να βρίσκεται στη μέση του μήκους του λαστίχου. Στη συνέχεια, τραβάμε και τεντώνουμε το λαστιχάκι, για να δέσει ο κόμπος. Το ίδιο κάνουμε για ακόμα μία φορά, δένοντας ένα δεύτερο κόμπο γύρω από το περικόχλιο με το ίδιο λαστιχάκι. Έπειτα, τραβάμε και τεντώνουμε το λαστιχάκι, για να δέσει σφιχτά και ο δεύτερος κόμπος. Το λαστιχάκι δεμένο δύο φορές στα περικόχλια, όπως φαίνεται από κοντά στη διπλανή φωτογραφία. Κάθε φορά, τραβάμε και τεντώνουμε το λαστιχάκι για να σφίξουν οι δύο κόμποι στο περικόχλιο, ώστε να μείνει σταθερά στη θέση του και μην μετακινείται, ανεξάρτητα από το τύλιγμα και το ξετύλιγμα που θα κάνει το λαστιχάκι λίγο αργότερα στο παιχνίδι.

Στη συνέχεια, παίρνουμε το καπάκι του πλαστικού βάζου και έχοντας φτιάξει ένα άγκιστρο με ένα κομμάτι λεπτό σύρμα, περνάμε το λαστιχάκι μέσα από την τρύπα που έχουμε ανοίξει, από τη μέσα προς την έξω μεριά. Έτσι, πρώτα περνά το σύρμα μέσα από την τρύπα και ακολουθεί το λαστιχάκι, το οποίο είναι αγκιστρωμένο στο λυγισμένο μέρος του. Φροντίζουμε, ώστε το σύρμα να έχει το κατάλληλο λύγισμα για να χωράει να περάσει μέσα από την τρύπα. Έπειτα, περνάμε μέσα από το λαστιχάκι μία οδοντογλυφίδα ή ένα κομμάτι της, και το ασφαλίζουμε πάνω στο καπάκι. Μπορούμε ακόμα να χρησιμοποιήσουμε ένα σπίρτο, ένα συνδετήρα ή ένα ξυλάκι που βρίσκουμε τριγύρω. Παράλληλα, αφαιρούμε το λυγισμένο σύρμα απαγκιστρώνοντάς το από το λαστιχάκι. Προσέχουμε να μην απομακρυνθεί η οδοντογλυφίδα (ξυλάκι) και ξεφύγει το λαστιχάκι από τη θέση του. Τραβάμε και τεντώνουμε το λαστιχάκι από την άλλη μεριά του καπακιού έτσι, ώστε να σφίξει η οδοντογλυφίδα στη θέση της και να παραμένει το λαστιχάκι σταθερό σ’ αυτό το σημείο. Στη συνέχεια, περνάμε πάλι το σύρμα μέσα από το λαστιχάκι και το αγκιστρώνουμε από την άλλη μεριά του. Μετά, περνάμε το σύρμα μέσα από την τρύπα που έχουμε ανοίξει στον πάτο του βάζου, όπως φαίνεται στη διπλανή φωτογραφία. Τραβάμε το σύρμα από την άλλη μεριά του πάτου του βάζου έτσι, ώστε να περάσει μέσα από την τρύπα το άγκιστρο μαζί με το λαστιχάκι. Πάλι προσέχουμε ώστε το άγκιστρο να είναι κατάλληλα σφιγμένο και λυγισμένο για να χωράει να περάσει μέσα από την τρύπα στον πάτο του βάζου.

Έχοντας περάσει το λαστιχάκι μέσα από την τρύπα του βάζου, το τραβάμε λίγο για να τεντώσει και περνάμε από μέσα του μία οδοντογλυφίδα (εναλλακτικά ένα κομμάτι της ή κάποιο ξυλάκι). Ίσως χρειαστούμε τη βοήθεια ενός συμμαθητή ή μιας συμμαθήτριας, προκειμένου να μη μας ξεφύγει το λάστιχο και χρειαστεί να επαναλάβουμε τη διαδικασία. Αφού περάσουμε την οδοντογλυφίδα, αφαιρούμε προσεκτικά το σύρμα με το άγκιστρο, προκειμένου η οδοντογλυφίδα να παραμείνει στη θέση της και να ασφαλίσει το λαστιχάκι στον πάτο του βάζου, σταθερό και ακίνητο (βλ. διπλανή φωτογραφία). Στις φωτογραφίες παρακάτω, βλέπουμε τις οδοντογλυφίδες περασμένες μέσα από το λαστιχάκι στον πάτο του βάζου και στο καπάκι του, ασφαλίζοντάς το έτσι σταθερά στη θέση του, ακίνητο σ’ αυτά τα σημεία.

Το παιχνίδι είναι τώρα έτοιμο!
Ο «πηγαινοερχάκιας» με πλαστικό βάζο μπορεί να ξεκινήσει να πηγαινοέρχεται. Το λαστιχάκι με το δεμένο περικόχλιο είναι «η καρδιά του κινητήρα του». Χρειαζόμαστε μόνο μερικά λεπτά για να συναρμολογήσουμε το παιχνίδι, αλλά μπορούμε να παίζουμε πολλές ώρες μαζί του. Χρειάζεται μια μικρή ώθηση από το χέρι μας και οι διαδρομές του «πηγαινοερχάκια» ξεκινούν.

Ερωτήματα

Τι παρατηρούμε στο λαστιχάκι καθώς πηγαινοέρχεται;
Πόσες διαδρομές κάνει ο "πηγαινοερχάκιας" πέρα δώθε;
Τι παρατηρούμε για τις διαδρομές του;
Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μεγαλύτερα ή και μικρότερα βάζα; Έχει αυτό διαφορά στην κίνηση του παιχνιδιού μας;
Πώς θα μπορούσαμε να βελτιώσουμε το παιχνίδι μας, ώστε να πηγαινοέρχεται καλύτερα;

Κατασκευή "πηγαινοερχάκια" με κεσεδάκια γιαουρτιού ή παγωτού & καπάκια

Εκτός από τα μπουκάλια, τα βάζα και τα κυλινδρικά δοχεία, μπορούμε ακόμα να χρησιμοποιήσουμε κεσεδάκια με τα καπάκια τους για να κατασκευάσουμε παιχνίδια «πηγαινοερχάκια». Είναι εύκολο να τα βρούμε στην ανακύκλωση ή να επιλέξουμε κάποια κεσεδάκια που θα τους δώσουμε μια άλλη, δεύτερη χρήση και θα τα μετατρέψουμε σε διασκεδαστικά παιχνίδια. Τα κεσεδάκια μπορεί να είναι διάφανα ή αδιαφανή, πλαστικά ή/και χάρτινα σε διάφορα μεγέθη και χρώματα. Με διάθεση και φαντασία φτιάχνουμε τα δικά μας παιχνίδια, ακολουθώντας τις παρακάτω οδηγίες …

Υλικά που χρειαζόμαστε

δύο πλαστικά κεσεδάκια γιαουρτιού με τα καπάκια τους ή άλλη παρόμοια συσκευασία που μπορούμε να ανακυκλώσουμε ή να επαναχρησιμοποιήσουμε (κατά προτίμηση τα κεσεδάκια να είναι κάπως διάφανα, αλλά και αν δεν είναι δεν πειράζει καθώς το παιχνίδι μας αποκτά «μυστήριο»)
ένα «παξιμάδι» (περικόχλιο) ανάλογου μεγέθους και βάρους για την κατασκευή μας (συνήθως το νούμερο 14 είναι κατάλληλο για τα συνηθισμένα κεσεδάκια γιαουρτιού κλπ.)
σπίρτα (ξυλάκια), οδοντογλυφίδες ή συνδετήρες
λαστιχάκια μεσαίου ή μεγαλύτερου μεγέθους, ανάλογα τα κεσεδάκια (συνήθως ένα συνηθισμένο λαστιχάκι μεγέθους 20 είναι κατάλληλο)
ένα κομμάτι σχετικά λεπτό σύρμα λίγο μεγαλύτερο από το μήκος που έχουν δύο ενωμένα κεσεδάκια (εναλλακτικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ένα απλό τσιμπιδάκι μαλλιών, αφού η κατασκευή αυτή έχει συνήθως μικρό μήκος)
μία μονωτική ταινία ή σελοτέιπ (η μονωτική ταινία κολλάει καλύτερα και πιο σταθερά, αλλά το σελιτέιπ είναι διάφανο, δική σας η επιλογή)
ψαλίδι, κοπίδι ή/και σουβλί ή τρυπάνι για να ανοίξουμε δύο τρύπες στα καπάκια και για να αφαιρέσουμε τους πάτους από τα κεσεδάκια (με τη βοήθεια δασκάλου-ας ή γονέα ή ενήλικα)
μαρκαδόρους ή μπογιές για διακόσμηση

Τι θα κάνουμε
Στα δύο κεσεδάκια που επιλέξαμε αφαιρούμε το μεγαλύτερο μέρος από τους πάτους τους, χρησιμοποιώντας ένα κοπίδι ή/και ψαλίδι, πάντα με προσοχή και με τη βοήθεια ενός ενήλικα (δάσκαλος-α, γονιός). Ο στόχος μας είναι να μπορέσουμε να ενώσουμε τα δύο κεσεδάκια πάτο με πάτο έτσι, ώστε να αποτελέσουν τον κορμό της κατασκευής μας και να μπορεί να τυλίγεται και να ξετυλίγεται το λαστιχάκι με το περικόχλιο, εύκολα και ανεμπόδιστα ανάμεσα στα δύο κολλημένα κεσεδάκια. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητο να αφαιρέσουμε ένα σημαντικό μέρος από τους πάτους τους, χωρίς όμως να χαλάσουμε το σχήμα τους. Για να κολλήσουμε τα κεσεδάκια μεταξύ τους χρησιμοποιούμε μονωτική ταινία (ή σελιτέιπ). Ξετυλίγουμε λίγο την ταινία και κολλάμε στη μέση της το ένα κεσεδάκι. Έπειτα, παίρνουμε το δεύτερο κεσεδάκι και το κολλάμε πάνω στο υπόλοιπο μισό της μονωτικής ταινίας, πιέζουμε σταθερά για να κολλήσει και κρατάμε σταθερά και τα δύο κεσεδάκια μαζί. Αρχίζουμε να ξετυλίγουμε τη μονωτική ταινία με σκοπό να την περιστρέψουμε και να την κολλήσουμε γύρω από την ένωση που σχηματίζουν τα δύο κεσεδάκια. Συνεχίζουμε να ξετυλίγουμε τη μονωτική ταινία, να κρατάμε σταθερά στη θέση τους τα κεσεδάκια και συνάμα να κολλάμε την ταινία πάνω στην ένωση που σχηματίζουν. Είναι σημαντικό οι πάτοι από τα κεσεδάκια να εφάπτονται όσο καλύτερα γίνεται κατά την κόλλησή τους με τη μονωτική ταινία έτσι, ώστε η κατασκευή μας να έχει ένα συμμετρικό κυλινδρικό σχήμα. Συνήθως 2-3 περιστροφές της ταινίας γύρω από την ένωση είναι αρκετές για να κολλήσουν σταθερά τα κεσεδάκια. Προσέχουμε να τεντώσουμε και να τραβήξουμε την ταινία για να κολλήσει καλά πάνω στα κεσεδάκια. Για το σκοπό αυτό, την ξετυλίγουμε λίγο και κοντά στα κεσεδάκια, κάνοντας μια καλή και σφικτή συγκόλληση, πιέζοντας σταθερά και με τα δάχτυλά μας. Το τελικό αποτέλεσμα θα πρέπει να είναι δυο καλά κολλημένα κεσεδάκια, πάτο με πάτο, τα οποία έχουν ένα ομοιόμορφο και συμμετρικό κυλινδρικό σχήμα, που εύκολα τσουλά (κυλίεται) πάνω στο τραπέζι ή στο πάτωμα.

Έπειτα, περνάμε το λαστιχάκι μέσα από το περικόχλιο και το δένουμε σφιχτά δύο φορές στη μέση του μήκους του. Τεντώνουμε και τραβάμε το λαστιχάκι για να σφίξουν οι κόμποι και να παραμείνει το περικόχλιο σταθερά στη θέση του. Στη συνέχεια, παίρνουμε το καπάκι από το ένα κεσεδάκι και έχοντας φτιάξει ένα άγκιστρο με ένα κομμάτι λεπτό σύρμα, περνάμε το λαστιχάκι μέσα από την τρύπα που έχουμε ανοίξει, από τη μέσα προς την έξω μεριά. Έτσι, πρώτα περνά το σύρμα μέσα από την τρύπα και ακολουθεί το λαστιχάκι, το οποίο είναι αγκιστρωμένο στο λυγισμένο μέρος του. Φροντίζουμε, ώστε το σύρμα να έχει το κατάλληλο λύγισμα για να χωράει να περάσει μέσα από την τρύπα. Έπειτα, περνάμε μέσα από το λαστιχάκι μία οδοντογλυφίδα ή ένα κομμάτι της, και το ασφαλίζουμε πάνω στο καπάκι. Μπορούμε ακόμα να χρησιμοποιήσουμε ένα σπίρτο, ένα συνδετήρα ή ένα ξυλάκι που βρίσκουμε τριγύρω. Παράλληλα, αφαιρούμε το λυγισμένο σύρμα απαγκιστρώνοντάς το από το λαστιχάκι. Προσέχουμε να μην απομακρυνθεί η οδοντογλυφίδα (ξυλάκι) και ξεφύγει το λαστιχάκι από τη θέση του. Τραβάμε και τεντώνουμε το λαστιχάκι από την άλλη μεριά του καπακιού έτσι, ώστε να σφίξει η οδοντογλυφίδα στη θέση της και να παραμένει το λαστιχάκι σταθερό σ’ αυτό το σημείο. Παράλληλα, περνάμε το άγκιστρο του σύρματος (ή ένα τσιμπιδάκι) στην ελεύθερη μεριά του λαστίχου και ετοιμαζόμαστε τα το περάσουμε μέσα από τα δύο ενωμένα κεσεδάκια της κατασκευής μας.

Κρατώντας σταθερά το καπάκι και την οδοντογλυφίδα (ξυλάκι), περνάμε το σύρμα (ή τσιμπιδάκι) με το λαστιχάκι μέσα από τα κολλημένα κεσεδάκια, από το ένα μέρος του ανοίγματός τους. Έπειτα, πιάνουμε το σύρμα (ή το τσιμπιδάκι) από το άλλο μέρος του ανοίγματος τους, ώστε να περάσει το λαστιχάκι με το δεμένο περικόχλιο από το ένα άνοιγμα στο άλλο, με διαμπερή τρόπο. Αφού έχουμε περάσει το σύρμα (ή το τσιμπιδάκι) ανάμεσα στα δύο ανοίγματα που σχηματίσουν τα κολλημένα κεσεδάκια, πλησιάζουμε το καπάκι προς το ένα άνοιγμα, για να εφαρμόσει και να κουμπώσει πάνω του κλείνοντάς το. Σπρώχνουμε και πιέζουμε το καπάκι να εφαρμόσει και να κλείσει το ένα άνοιγμα της κατασκευής μας. Προσέχουμε να εφαρμόσει καλά τριγύρω, χωρίς να παραμορφώνεται το σχήμα του, ώστε να μοιάζει με τροχός για την κατασκευή μας. Έπειτα, περνάμε το σύρμα (ή το τσιμπιδάκι) με το λαστιχάκι μέσα από την τρύπα που έχουμε ανοίξει στο δεύτερο καπάκι, από τη μέσα προς την έξω μεριά. Προσέχουμε να μη μας ξεφύγει το λαστιχάκι και χρειαστεί να επαναλάβουμε τα προηγούμενα βήματα. Περνάμε μια οδοντογλυφίδα (ή ένα ξυλάκι ή ένα συνδετήρα) μέσα από το λαστιχάκι που πέρασε από την τρύπα στο καπάκι, προκειμένου να το ασφαλίσουμε σταθερά στη θέση του. Μετά, τραβάμε το σύρμα (ή τσιμπιδάκι) για να το αφαιρέσουμε από την κατασκευή. Φροντίζουμε πάλι να εφαρμόσει καλά τριγύρω το καπάκι, χωρίς να παραμορφώνεται το σχήμα του, ώστε να μοιάζει με τροχός για την κατασκευή μας.

Το παιχνίδι είναι τώρα έτοιμο! Ο «πηγαινοερχάκιας» με δύο (διάφανα) κεσεδάκια γιαουρτιού μπορεί να ξεκινήσει να πηγαινοέρχεται. Χρειαζόμαστε μόνο μερικά λεπτά για να συναρμολογήσουμε το παιχνίδι, αλλά μπορούμε να παίζουμε πολλές ώρες μαζί του.

Το παιχνίδι επίσης μπορεί να κατασκευαστεί και με διάφανα κεσεδάκια με καπάκια, τα οποία χρησιμοποιούνται για τη συσκευασία γλυκών κλπ. Αν χρησιμοποιήσουμε και διάφανο σελοτέιπ, έχουμε μια συνολικά διάφανη κατασκευή, ένα διάφανο «πηγαινοερχάκια», που μας επιτρέπει να κοιτάζουμε στο εσωτερικό του μέρος και να παρατηρούμε τι συμβαίνει στο λαστιχάκι και στο περικόχλιο. Έτσι, μπορούμε να σχηματίσουμε μια καλύτερη εικόνα για το πώς μετακινείται και πηγαινοέρχεται.

Μπορούμε ακόμα να χρησιμοποιήσουμε και κεσεδάκια παγωτού με καπάκια, χάρτινα ή πλαστικά. Στην περίπτωση αυτή δεν έχουμε ένα διάφανο «πηγαινοερχάκια», αλλά μάλλον ένα «μυστηριώδη» που κρύβει μέσα του το μυστικό της κίνησής του. Έτσι, μας προκαλεί να τον διερευνήσουμε και να ανακαλύψουμε τι τον κάνει να πηγαινοέρχεται, να κάνουμε υποθέσεις για το τι υπάρχει στο εσωτερικό του και να προσπαθήσουμε να λύσουμε το «μυστήριό» του. Ήταν πολύ διασκεδαστικό όταν καλέσαμε παιδιά από άλλες τάξεις και τους δείξαμε το παιχνίδι, ψάχνοντας το μυστήριο της κίνησής του.

Ερωτήματα

Ποια κεσεδάκια με τα καπάκια τους είναι καλύτερα για το παιχνίδι;
Ποια λαστιχάκια δουλεύουν καλύτερα, τα χονδρά ή τα πιο λεπτά;
Ποιο είναι το κατάλληλο βάρος για το παιχνίδι και ποιο μέγεθος περικόχλιου θα χρησιμοποιήσουμε κάθε φορά;
Πάνω σε ποια επιφάνεια πηγαίνει καλύτερα το παιχνίδι και γιατί;
Τι (τέλος πάντων) γίνεται με την ενέργεια και τον «πηγαινοερχάκια»;

Τι συμβαίνει;

Η ενέργεια αποθηκεύεται κάθε φορά στο λαστιχάκι, που είναι τεντωμένο, τυλιγμένο ή «στρουφιγμένο» (με διάφορους τρόπους και παραμέτρους) και στη συνέχεια η ενέργεια αλλάζει και «μετατρέπεται» σε κινητική ενέργεια και τα παιχνίδια μετακινούνται και προχωρούν. Αυτή η αλλαγή μπορεί να συμβεί και πολλές φορές (5-7), στην περίπτωση του «πηγαινοερχάκια», όπου παρατηρούμε ότι η διαδρομή του μειώνεται σταδιακά μέχρι που σταματά, όπως και όλα τα άλλα παιχνίδια κάποια στιγμή σταματούν. Η ενέργεια υποβαθμίζεται και γίνεται θερμότητα (κατά μία έννοια «αχρηστεύεται»), εκεί όπου υπάρχουν τριβές (στο λαστιχάκι, στα καπάκια κλπ.), η οποία διασκορπίζεται στο περιβάλλον και «δεν μπορούμε εύκολα» να την «κάνουμε κίνηση» για τα παιχνίδια. Η ενέργεια κάνει τα παιχνίδια να πηγαίνουν (δυναμική-κινητική ενέργεια), αλλά η ενέργεια τα κάνει επίσης να σταματούν (όταν υποβαθμίζεται σε θερμότητα, εκεί όπου υπάρχουν τριβές). Για τη μείωση των τριβών και της αύξηση της ενεργειακής απόδοσης των παιχνιδιών, τα παιδιά καλούνται να λύσουν μια σειρά κατασκευαστικών προβλημάτων που αφορούν τα παιχνίδια τους, π.χ. να εξετάσουν και να διαμορφώσουν τα σχήματα των παιχνιδιών τους καθώς και των διαφόρων μερών τους (κύλινδροι, μπουκάλια, κεσεδάκια, καπάκια, τροχοί κλπ.) καθώς και «βάρος» τους σε σχέση με τον τρόπο κίνησής τους, ή/και επιπλέον ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της συνολικότερης δομής τους, που ενδέχεται να αυξάνουν τις ενεργειακές απώλειες, οι οποίες πρέπει να μειωθούν στην πράξη, με συγκεκριμένες παρεμβάσεις και βελτιώσεις.

Εναλλακτική κατασκευή "πηγαινοερχάκια" με πλαστική ζελατίνη & καπάκια από κεσεδάκια

Υλικά που χρειαζόμαστε

δύο πλαστικά κεσεδάκια από γιαούρτι με τα καπάκια τους ή σκέτα δύο καπάκια από μικρά πλαστικά διάφανα μπολάκια διαφόρων χρήσεων για τρόφιμα
ένα «παξιμάδι» (περικόχλιο) μεγέθους και βάρους ανάλογο της κατασκευής μας, νούμερο 12 ή 14, συνήθως
μία διαφάνεια Α₄, από εκείνες που χρησιμοποιούμε στα εξώφυλλα βιβλιοδεσίας σπιράλ
σπίρτα, οδοντογλυφίδες ή συνδετήρες
λαστιχάκια μεσαίου ή μεγαλύτερου μεγέθους, ανάλογα την κατασκευή μας, συνήθως το νούμερο 20 είναι κατάλληλο
ένα τσιμπιδάκι μαλλιών, για να περάσουμε εύκολα το λαστιχάκι μας μέσα από τις τρύπες των καπακιών
ψαλίδι, ή σουβλί ή τρυπάνι για να ανοίξουμε δύο τρύπες (με τη βοήθεια δασκάλου-ας ή γονέα ή μεγαλύτερου)
μαρκαδόρους ή μπογιές για διακόσμηση

Τι θα κάνουμε
….

Ερωτήματα

;;;

Τι συμβαίνει;

Στην αρχή δίνουμε μια μικρή ώθηση, ένα μικρό σπρώξιμο στο παιχνίδι μας, στον «πηγαινοερχάκια». Έτσι, αρχίζει να κινείται μπροστά και το λαστιχάκι που είναι τεντωμένο στο εσωτερικό του τυλίγεται και στριφογυρίζει, επειδή το παξιμάδι (περικόχλιο) είναι δεμένο και κρέμεται στη μέση του λαστίχου και το αναγκάζει σ’ αυτό το στρίψιμο. Καθώς το παιχνίδι κινείται, έχει κινητική ενέργεια και καθώς το λαστιχάκι τυλίγεται αποθηκεύει δυναμική ενέργεια επειδή παραμορφώνεται με ελαστικό τρόπο. Το παιχνίδι προχωρά μπροστά, αλλά κάποια στιγμή σταματά για λίγο και αρχίζει να γυρίζει πίσω. Εκείνη τη στιγμή, ένα μέρος της κινητικής ενέργειας που είχε, μετατράπηκε σε αποθηκευμένη δυναμική ενέργεια στο τυλιγμένο λαστιχάκι, η οποία με τη σειρά της γίνεται/μετατρέπεται και πάλι σε κινητική ενέργεια και έτσι το παιχνίδι γυρνάει προς τα πίσω.
Τότε έχει πάλι κινητική ενέργεια και το λαστιχάκι στο εσωτερικό του ξετυλίγεται από τη μία μεριά, αλλά ξανατυλίγεται από την άλλη, καθώς το παιχνίδι συνεχίζει να κινείται.
Έτσι, κάποια στιγμή, στην άλλη μεριά της διαδρομής «φρενάρει» και σταματά για λίγο και έπειτα ξαναπηγαίνει εμπρός. Τότε πάλι η αποθηκευμένη ενέργεια που έχει το τυλιγμένο λαστιχάκι γίνεται/μετατρέπεται σε κινητική και ξαναπροχωράει το παιχνίδι…
Κάθε φορά που συμβαίνει αυτό, κάθε φορά που ο «πηγαινοερχάκιας» πηγαινοέρχεται, η αποθηκευμένη δυναμική ενέργεια στο λαστιχάκι μετατρέπεται σε κινητική ενέργεια και ανάποδα.
Όμως, κάθε φορά που πηγαινοέρχεται, παρατηρούμε ότι η διαδρομή του μικραίνει, μέχρι που σταματά να κινείται έπειτα από 5-6 βόλτες μπρος και πίσω. Αυτό συμβαίνει διότι η ενέργεια διασκορπίζεται στα σημεία όπου υπάρχουν τριβές, τόσο στο λαστιχάκι όσο και στις ρόδες του παιχνιδιού, που τρίβονται πάνω στο τραπέζι. Εκεί ένα μέρος της ενέργειας μοιάζει να «αχρηστεύεται» κάθε φορά και να μη γίνεται κίνηση. Η ενέργεια υποβαθμίζεται και γίνεται θερμότητα, εκεί όπου υπάρχουν τριβές, η οποία διασκορπίζεται στο περιβάλλον και δεν μπορούμε εύκολα να την κάνουμε κίνηση για το παιχνίδι μας.
Έτσι, η ενέργεια κάνει το παιχνίδι μας να πηγαινοέρχται (δυναμική-κινητική ενέργεια), αλλά η ενέργεια το κάνει επίσης να σταματά (όταν υποβαθμίζεται σε θερμότητα, εκεί όπου υπάρχουν τριβές).

…
Διδακτική αξιοποίηση

Ο πηγαινορερχάκιας μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένα σχέδιο ατομικής ή/και ομαδικής εργασίας στην τάξη, στην ενότητα "Ενέργεια" της Ε΄ και της Στ΄ τάξης [Ενέργεια: Φύλλο Εργασίας 1 & 2].