Από το σχολικό έτος 2006-2007 άρχισε να μας απασχολεί η ιδέα για την κατασκευή και ανάπτυξη ενός σχολικού κήπου μέσα από μια σύγχρονη οπτική βιολογικής καλλιέργειας φυτικών ειδών, ενταγμένη σε διδακτικά και μαθησιακά περιεχόμενα μιας εκπαιδευτικής διαδικασίας με προσανατολισμό την έμπρακτη και βιωματική εκδοχή των περιβαλλοντικών δράσεων. Ένας σχολικός κήπος, με κατάλληλη δομή και εκπαιδευτική λειτουργία, μπορεί να αναδείξει στο μικροεπίπεδο μια προσέγγιση βιώσιμης ανάπτυξης με οικολογική ευαισθησία και ολιστική διαχείριση προϊόντων και ενεργειακών πόρων. Κάθε γωνιά του μπορεί να είναι ένα μικρό εργαστήρι μελέτης και συνειδητοποίησης των ευαίσθητων περιβαλλοντικών ισορροπιών και των επιπτώσεών τους στη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου.
Βασικός διαχρονικός σκοπός της λειτουργίας του σχολικού κήπου είναι να ευαισθητοποιηθούν τα παιδιά στις σύγχρονες καλλιέργειες φυτικών ειδών, τόσο μέσα από τη διερεύνηση και κατανόηση του εννοιολογικού περιεχομένου όσο και μέσα από δραστηριότητες με πρακτικο-βιωματικό αντίκρισμα, σε ένα περιβάλλον σχολικού κήπου όπου τα ίδια θα έχουν τη χαρά της δημιουργίας και διαμόρφωσής του.
Επιμέρους ενδεικτικοί στόχοι που επιδιώκουμε με τα παιδιά είναι οι παρακάτω:
- να αποκτήσουν στοιχειώδεις γνώσεις για τη δομή και τη διαμόρφωση ενός σχολικού κήπου
- να αναγνωρίζουν βασικά είδη φυτών και να τα κατατάσσουν σε κατηγορίες όπως λαχανικά, αρωματικά φυτά, οπωροφόρα δένδρα, διακοσμητικοί θάμνοι, λουλούδια κ.ά.
- να καλλιεργήσουν τα δικά τους φυτά σε κατάλληλα διαμορφωμένους χώρους στα υπερυψωμένα παρτέρια του κήπου
- να παρατηρήσουν και να περιγράψουν την ανάπτυξη των φυτών τους
- να κατασκευάσουν μικρά θερμοκήπια με απλά υλικά και να φυτέψουν φυτά ή να τα λειτουργήσουν ως σπορεία
- να μπορούν να περιγράφουν τον τρόπο καλλιέργειας των φυτών του κήπου και τη φροντίδα που χρειάζονται ανάλογα με τις εποχές του έτους
- να αποκτήσουν βασικές γνώσεις για τις ασθένειες των φυτών που θα καλλιεργήσουν και την καταπολέμησή τους χωρίς φυτοφάρμακα αλλά με σύγχρονους βιολογικούς τρόπους
- να γνωρίσουν τις βιοκαλλιέργειες και τις συγκαλλιέργιες λαχανικών και αρωματικών φυτών
- να γνωρίσουν τα χαρακτηριστικά και τα πλεονεκτήματα της βιολογικής λίπανσης
- να φτιάξουν το δικό τους βιολογικό λίπασμα μέσα από διαδικασίες κομποστοποίησης σε κατάλληλα διαμορφωμένους χώρους του κήπου
- να συζητήσουν και να ευαισθητοποιηθούν για το ρόλο των φυτών στις σύγχρονες διατροφικές συνήθειες
- να συγκεντρώσουν συνταγές και να μαγειρέψουν τα δικά τους λαχανικά με συμβατικό τρόπο αλλά και με ηλιακούς φούρνους
- να αποξηράνουν φρούτα, λαχανικά και βότανα σε ηλιακούς αποξηραντήρες κατασκευασμένους από χαρτόκουτες
- να συζητήσουν την ενεργειακή διαχείριση του κήπου τους καθώς και την εκμετάλλευση των προϊόντων του ως ενεργειακών πόρων
- να γράψουν κείμενα με τις εμπειρίες τους και τις εντυπώσεις τους από το σχολικό κήπο
Ένας βιολογικός κήπος μέσα στο καθημερινό σχολικό περιβάλλον αποτελεί ένα πεδίο έμπρακτων καθημερινών διδακτικών και μαθησιακών δραστηριοτήτων για ολόκληρη τη εκπαιδευτική κοινότητα και όχι μόνο. Μέσα σε μια δέσμη εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων που πραγματεύονται και πραγματώνονται περιοδικά και εμπλουτίζονται διαχρονικά αναφέρουμε ενδεικτικά μερικές από αυτές.
Τα παιδιά ξεκινούν τα φυτά τους από σπορόφυτα που καλλιεργούν στο θερμοκήπιο, το οποίο γνωρίζουν πως λειτουργεί έχοντας κατασκευάσει και μελετήσει μοντέλα θερμοκηπίων και μικρά θερμοκήπια. Στη συνέχεια τα μεταφυτεύουν με συγκαλλιέργειες στα υπερυψωμένα παρτέρια του σχολικού κήπου, φτιάχνοντας τη δική τους φυτοκοινωνία, που δένει αρμονικά με τα μόνιμα φυτά και δένδρα του κήπου. Μαθαίνουν ότι τίποτε δεν πάει χαμένο και γεμίζουν τους χώρους κομποστοποίησης με τα κλαδέματα του χειμώνα, αλλά και με τα υπολείμματα λαχανικών κπλ. Μαθαίνουν να καταπολεμούν βιολογικά τις ασθένειες από έντομα που προσβάλουν τα φυτά τους όπως αφίδες (μελίγκρα), πιερίδες, νηματώδη κλπ. Βλέπουν με άλλο μάτι έντομα όπως οι πασχαλίτσες και τα αλογάκια της παναγίας που έχουν ως «γεύμα» τους άλλα έντομα που προκαλούν ασθένειες, κρατώντας έτσι τις ισορροπίες στον κήπο. Ακόμα παρατηρούν από κοντά τα φυτά και τα έντομα σε αυτοσχέδια και άλλα μικροσκόπια (πρβλ. σχετικό project με μελέτες αυτοσχέδιου μικροσκοπίου). Φροντίζουν τα φυτά τους μέχρι να έρθει η εποχή που θα γευτούν τις σαλάτες τους, το σπανάκι ή τις πατάτες ή ακόμα και τις φράουλες. Μαθαίνουν να φροντίζουν τα αρωματικά φυτά, όπως επίσης τα τριαντάφυλλα και τα άλλα λουλούδια του κήπου. Μαθαίνουν να ψήνουν τα λαχανικά τους με συμβατικό τρόπο, αλλά και με ηλιακούς φούρνους. Ακόμα αποξεραίνουν και συντηρούν τη σοδιά του από φρούτα, λαχανικά και βότανα με ηλιακούς αποξηραντήρες κλπ. Έτσι, το motto μου τα τελευταία 12 και πλέον χρόνια είναι: "Δεν ξέρω αν θα μπορούσαμε να έχουμε ένα κήπο μέσα σε κάθε σχολείο, αλλά σίγουρα υπάρχει ένα σχολείο μέσα σε κάθε κήπο!"
Δείτε παρακάτω δημοσιεύματα στον τύπο που αναφέρονται στο Σχολικό Κήπο (Εργαστήριο ΦΕ στο 9ο Δημοτικό Σχολείο Ρεθύμνου)
| Εικόνα | Περιγραφή άρθρου και αρχείο | |
|---|---|---|
 |
 |
Οι εκπαιδευτικοί του 9ου Δημοτικού Σχολείου Ρεθύμνου και ο υπεύθυνος του Εργαστηρίου Φυσικών Επιστημών αισθάνονται ικανοποιημένοι όχι μόνο από το γεγονός ότι έχουν κεντρίσει το ενδιαφέρον των μαθητών τους γύρω από την εφαρμογή επιστημονικών διαδικασιών, αλλά και για έναν ακόμη λόγο: βρεθήκαν στο ξεκίνημα μιας συλλογικής δράσης σχετικά με την αναβίωση των σχολικών κήπων σε πολλές περιοχές της χώρας. Αξίζει να σημειώσουμε ότι, σε επίπεδο εκπαιδευτικής πολιτικής, οι σχολικοί κήποι είχαν εφαρμοστεί θεσμικά και συστηματικά επί κυβερνήσεως Ελευθερίου Βενιζέλου το 1929, όταν αποφασίστηκε η ίδρυση και καλλιέργεια κήπου σε κάθε σχολείο «χάριν της διδασκαλίας των φυσιογνωστικών μαθημάτων και προς απόκτησιν υπό των μαθητών προκαταρκτικών γνώσεων καλλιέργειας της γης» (ΦΕΚ 309, 24/8/1929, Κεφ. Στ’, άρ. 13). Ο κ. Τσαγλιώτης επισημαίνει ότι «αν σε εκείνη την περίοδο της οικονομικής κρίσης το αίτημα ήταν η εκπαίδευση των “αγροτόπαιδων”, στη σημερινή εποχή το διακύβευμα δεν είναι μόνο η (ανα)βίωση μιας καινοτομίας ή μιας καλής εκπαιδευτικής πρακτικής, αλλά και η προοπτική για βιώσιμη ανάπτυξη μέσα από τη σύγχρονη γνώση για μια παραγωγική ανασυγκρότηση» … Διαβάστε περισσότερα στο πλήρες άρθρο που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Επίκαιρα" (Ιούλιος, 2014) Τεύχος 248, σσ. 88-90. |
|
 |
Ακούστε το αφιέρωμα στους σχολικούς κήπους, από εκπομπή στο "Πορτοκαλί ραδιόφωνο" (Οδηγίες για έναν καλύτερο κόσμο) και τη Μαριλένα Κατσίμη (από το 8:29' έως το 18:25'). Οι σχολικοί κήποι είχαν εφαρμοστεί θεσμικά και συστηματικά επί κυβερνήσεως Ελευθερίου Βενιζέλου το 1929, όταν αποφασίστηκε η ίδρυση και καλλιέργεια κήπου σε κάθε σχολείο «χάριν της διδασκαλίας των φυσιογνωστικών μαθημάτων και προς απόκτησιν υπό των μαθητών προκαταρκτικών γνώσεων καλλιέργειας της γης». Ο Νεκτάριος Τσαγλιώτης, υπεύθυνος του Εργαστηρίου Φυσικών Επιστημών στο 9ο Δημοτικό Σχολείο Ρεθύμνου, λέει στο portokaliradio.gr «αν σε εκείνη την περίοδο της οικονομικής κρίσης το αίτημα ήταν η εκπαίδευση των “αγροτόπαιδων”, στη σημερινή εποχή το διακύβευμα δεν είναι μόνο η (ανα)βίωση μιας καινοτομίας ή μιας καλής εκπαιδευτικής πρακτικής, αλλά και η προοπτική για βιώσιμη ανάπτυξη μέσα από τη σύγχρονη γνώση για μια παραγωγική ανασυγκρότηση». |
|
 |
Δείτε το δημοσίευμα της "Ημερησίας του Σαββάτου" από τη δημοσιογράφο Χαρά Καλημέρη με τίτλο: "Μαθητές και δάσκαλοι μιας… άλλης Ελλάδας". Σε πείσμα των χαλεπών καιρών, κάποιοι μαθητές, με τη βοήθεια των καθηγητών τους, τολμούν να ονειρεύονται «χτίζοντας» οι ίδιοι το μέλλον τους. Από έναν λαχανόκηπο που παράγει σπανάκι, πατάτες, ακόμα και φράουλες μέχρι την παραγωγή μπίρας και κρασιού από μέλι, αλλά και τη δημιουργία φιλμ για τη νανοτεχνολογία, οι Έλληνες μαθητές και μαθήτριες δίνουν το «παρών» και πετυχαίνουν διακρίσεις ακόμα και στο εξωτερικό. Κάποιοι, μάλιστα, «επενδύουν» τους καρπούς των κόπων τους για τη στήριξη ευάλωτων ομάδων πληθυσμού, αποδεικνύοντας στην πράξη την κοινωνική ευαισθησία τους… Ο Νεκτάριος Τσαγλιώτης, υπεύθυνος του Εργαστηρίου Φυσικών Επιστημών στο 9ο Δημοτικό Σχολείο Ρεθύμνου, επισημαίνει στην "ΗτΣ": «Η δημιουργία του σχολικού κήπου έδωσε ώθηση στην ενίσχυση της περιβαλλοντικής συνείδησης, μέσα από εκπαιδευτικές διαδικασίες βιωσιμότητας και αειφορίας, συνθέτοντας παράλληλα εκπαιδευτικό περιεχόμενο υψηλής ποιότητας για όλα τα αντικείμενα». Η εμπειρία από τις δράσεις στο 9ο Δημοτικό Σχολείο Ρεθύμνου διαχέεται στην εκπαιδευτική κοινότητα με τη δημιουργία σχολικών δικτύων με κήπους και παρτέρια, με σεμινάρια επιμόρφωσης εκπαιδευτικών και ακόμα με τη διεξαγωγή πανελλήνιων διαγωνισμών εκπαιδευτικού σεναρίου με τη σχετική θεματολογία, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας και του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής. Δείτε το .pdf αρχείο από την "ΗτΣ" στις 24-02-2017, σελ. 57. |
Κυκλοφόρησε το βίντεο από την εκπομπή του Σάββατου της 1ης Δεκεμβρίου 2018, 22:00 στο ΚΡΗΤΗ TV με την Ανδριανή Αγγελιδάκη, "Ανδριανή: Made with love", που συζητήσαμε για το Εργαστήριο ΦΕ, τους σχολικούς κήπους και φυτέψαμε στα παρτέρια του κήπου μας
Δείτε παρακάτω μια εκπομπή για τους Σχολικούς κήπους από την ΟΡΤ - Ολυμπιακή Ραδιοφωνία Τηλεόραση, "Περί ... Παιδείας" με την Καραγγελή Κυριακή-Μαρία. Από το 21:45' και μετά, μιλάμε για τους σχολικούς κήπους στο Ρέθυμνο και το Διαγωνισμό εκπαιδευτικού σεναρίου 2015-2016
Δείτε παρακάτω μια εξαιρετική ομιλία TED της Pam Warhurst για το project "Incredible Edible", στην κωμόπολη Todmorden της Αγγλίας
